Powstała na bazie teorii ekonomii i miała pokazać ludziom jak się dobrze bogacić. Była rewolucyjną koncepcją mającą na celu uświadomienie społeczeństwu negatywnych skutków koncentracji własności nieruchomości. Choć początkowo niezauważona, ta gra zapoczątkowała ewolucję, która doprowadziła do powstania jednej z najbardziej znanych gier planszowych na świecie. The Landlords Game, gra na podstawie której powstał Monopol. I wypaczył wszystko, o co chodziło Elizabeth Magie – twórczyni gry, krytyczki monopolizacji świata.
reklama
Historia The Landlord’s Game – jak powstał pierwowzór Monopolu
W latach 1902–1903 Elizabeth Magie zaprojektowała grę i przetestowała ją w Arden, w amerykańskim stanie Delaware. Gra została stworzona jako „praktyczna demonstracja obecnego systemu grabieży ziemi ze wszystkimi zwykłymi skutkami i konsekwencjami”. Opierała się ona na zasadach ekonomicznych georgizmu, systemu zaproponowanego przez Henry’ego George’a, mając na celu pokazanie, jak czynsze wzbogacają właścicieli nieruchomości i ubożą najemców.
Magie wiedziała, że niektórym osobom może być trudno zrozumieć, dlaczego to się dzieje i co można z tym zrobić, i myślała, że jeśli idee georgistyczne zostałyby przedstawione w konkretnym kształcie gry, mogłyby być łatwiejsze do zrozumienia. Magie miała nadzieję, że gdy dzieci będą grały w tę grę, wywoła to ich naturalne podejrzenie niesprawiedliwości, i że mogą przenieść tę świadomość do dorosłości.
W 1903 roku Magie złożyła wniosek o patent na grę, który został udzielony w 1904 roku. Magie i inni georgiści założyli w 1906 roku w Nowym Jorku firmę Economic Game Company, aby wydać grę. W 1909 roku Magie zwróciła się do firmy Parker Brothers, dużego wydawcy gier planszowych, aby w końcu wydać swoją grę w większej skali. Bezskutecznie. The Landlord’s Game początkowo została odrzucona jako zbyt skomplikowana. Musiały minąć lata, by firma ponownie się tym wszystkim zainteresowała. Nieprzypadkowo.
The Landlord’s Game zaczęło zdobywało popularność w pewnych kręgach. Głównie wśród ekonomistów. I tak gra trafiła do Scotta Nearinga, socjalistycznego profesora ekonomii na Wharton School of Finance. Nearing mieszkał w Arden w 1910 roku, miejscowości gdzie Magie wynalazła grę, dowiedział się o niej i ostatecznie postanowił przedstawić zasady gry soim studentom. A ci zaczęli tworzyć własne plansze do gry. System i zasady zaczęły żyć własnym życiem. W ciągu kolejnych lat pojawiło się wiele wersji gry pod różnymi nazwami, w tym Monopoly, Finance i Auction. Wśród społeczności kwakrów z Atlantic City i Filadelfii gra cieszyła się szczególną popularnością wśród studentów i profesorów ekonomii. Jesse i Eugene Raiford, mieszkający w Atlantic City, używali przedmiotów domowych zamiast pionków i zmieniali nazwy nieruchomości na dobrze znane miejsca w Atlantic City. Czy czegoś Wam to nie przypomina?
reklama
Wydawca gier Parker Brothers ostatecznie odpuścił wydawanie gry Magie na rzecz Monopoly Charlesa Darrowa. I choć Magie starała się udowodnić, że Darrow nie był wynalazcą gry, wygrał… zysk. I prostota zasad Monopoly. The Landlord’s Game zniknęła z szerszej świadomości.
Przetrwałe kopie The Landlord’s Game wyprodukowane przez Parker Brothers uważane są przez wielu za najrzadsze ze wszystkich gier planszowych XX wieku.
Czego uczyła graczy The Landlord’s Game?
The Landlord’s Game miała edukacyjny charakter. Elizabeth Magie stworzyła ją jako narzędzie do pokazania niebezpieczeństw monopolizacji rynku nieruchomości. I choć plansze są bardzo podobne, to zasady anty-monopolistycznej gry nagradzały wszystkich graczy podczas tworzenia bogactwa. Gra promowała idee współdzielenia zysków, kontroli państwowej nad cenami i sprzeciwiała się koncentracji bogactwa w rękach niewielkiej grupy graczy. Jednak, kiedy Charles Darrow stworzył swoją komercyjną wersję, Monopoly, gra ta została przekształcona w coś zupełnie odmiennego.
W Monopoly, zamiast przeciwstawiać się monopolom, gracze rywalizują o ich budowę — zamiast promować sprawiedliwy podział zasobów, gra nagradza zdominowanie rynku. Zamiast edukować o ryzyku monopolizacji, Monopoly przypomina graczom, że „przegrany traci wszystko”, co sugeruje akceptację brutalnej rywalizacji i zniechęca do współpracy.
W efekcie, Monopoly stał się symbolem tego, czego Magie próbowała uniknąć – glorifikacji monopolu i nieetycznej konkurencji. Choć wizja Magie była progresywna i wspierała idee społecznej sprawiedliwości, Monopoly odwróciło tę koncepcję, stając się przykładem tego, jak gra może zmienić pierwotne intencje na korzyść czysto komercyjnych interesów, pomijających szersze społeczne dobro.
The Landlord’s Game było zapowiedzią bardziej sprawiedliwej przyszłości, gdzie rynek nieruchomości nie byłby areną nieustannej rywalizacji, lecz miejscem współpracy i równości.
reklama
Elizabeth Magie – zapomniana twórczyni?
Historia Elizabeth Magie wciąż wydaje się nieznana. Gdybyście zajrzeli dziś w oficjalne dokumenty na stronie Hasbro — dzisiejszego wydawcy gry, który przejął wydawnictwo Parker Brothers — można by odnieść wrażenie, że historia gry Monopol zaczęła się w 1934 roku, a nie jakieś 25 lat wcześniej.
Pomimo początkowego entuzjazmu wśród lewicowych intelektualistów, którzy widzieli w grze narzędzie propagujące ich idee, rola Magie w historii Monopoly stopniowo zacierała się. Jej historia powróciła dopiero w 1973 roku, gdy Ralph Anspach, prowadzący batalię prawno-intelektualną z Parker Brothers, przypomniał światu o roli Magie, odkrywając jej historię podczas badań nad swoją sprawą.
Ralph Anspach sam stworzył grę o wiele mówiącej nazwie Anti-Monopoly. Trzeba powiedzieć, że nie spotkało się to z aprobatą wydawcy Parker Brothers. W 1974 roku Parker Brothers pozwało Anspacha za użycie nazwy „Monopoly”, twierdząc, że narusza to ich znak towarowy. Przygotowując swoją obronę sądową, Anspach dowiedział się o historii Monopoly przed sprzedażą gry przez Charlesa Darrowa do Parkera w 1935 roku i o tym, jak ewoluowała z oryginalnej gry Landlord’s Game Elizabeth Magie do wersji, którą Darrow przejął.
Anspach oparł swoją obronę na tym, że sama gra istniała praktycznie w domenie publicznej przed zakupem jej przez Parkera, i dlatego roszczenie Parkera do znaku towarowego na nią powinno być unieważnione. Sprawa ciągnęła się przez dziesięć lat, z licznymi apelacjami i unieważnionymi wyrokami sądowymi, aż Anspach i Parker ostatecznie doszli do porozumienia. Anspach oficjalnie mógł używać nazwy Anti-Monopoly i dystrybuować swoje gry.
reklama
Mimo że wszystko wskazuje na to, że Magie odegrała istotną rolę w powstaniu gry Monopoly, jej wkład często pozostaje w cieniu legendy Darrowa. Pytanie, czy w obecnych czasach pamięć o niej została odpowiednio uhonorowana, pozostaje otwarte.
